کیفری / مقالات

جرم كلاهبردارى رايانه اى

منتشر شده آوریل 5, 2023 · بروزرسانی شده فوریه 7, 2025

جرم کلاهبرداری رایانه ای

از آنجایی که سیستم های رایانه ای و فضای مجازی پیشرفت چشم گیری به صورت روز افزون دارند بهتر است در مورد جرایم و خطاهایی که امکان بروز در این سیستم هارا دارد اشنا شویم.

فهرست مطالب

جرم رایانه ای چیست ؟

جرایم رایانه ای به جرایمی گفته میشود که به نوعی با تجارت الکترونیک ارتباط داشته باشد و ارتباط بین شخص‌ و مجرم و‌ جرم در یک شبکه اینترنتی انجام شود،کلاهبردار باید با وارد کردن،تغییر،محو کردن داده ها یا مختل کردن سامانه و… مال یا منفعتی را تصاحب کند.

فرق بین کلاهبرداری رایانه ای و کلاهبرداری غیر رایانه ای:

کلاهبرداری سنتی به معنای این است که کلاهبردار با حیله و نیرنگ شخص را فریب داده و مال ان را برباید و نیاز است که فرد از متقلبانه بودن و وسایل اطلاعی نداشته و فریب خورده باشد و باید رابطه ی مستقیمی بین وسایل متقلبانه و فریب خوردن مال باخته وجود داشته باشد.

نکته : کلاهبرداری جزء جرایم مقید است و متوسل به نتیجه میباشد.

در کلاهبرداری اینترنتی باید با وارد کردن، تغییر یا محو کردن داده ها و یا مختل کردن سامانه و…. مال یا وجهی را تصاحب کند و این کلاهبرداری می تواند بدون آگاهی مال باخته انجام شود و مانند کلاهبرداری غیراینترنتی از عمل متقلبانه رایانه ای استفاده می شود.و مجازات ان در قانون ایران رد مال، پرداخت نقدی ، حبس ۱ تا ۳ سال و رد مال به صاحب آن و پرداخت جزای نقدی معادل مال اخذ شده می باشد.

دیگر تفاوت ها

از دیگر تفاوت های این دو تفاوت در وسایل ارتکاب به جرم است زیرا در کلاهبرداری غیر اینترنتی فرد است که با توسل به وسایل متقلبانه فریب خورده ولی در کلاهبرداری اینترنتی فرد در کار نیست و فقط استفاده متقلبانه از رایانه است.

در کلاهبرداری از دیدگاه معنوی

فرد با آنکه میداند در مال مربوطه حقی ندارد و با آگاهی در این باره مال را می رباید.

و از حیث مادی:

عبارت است از وارد کردن داده ها،تغییر داده ها،محو داده ها،ایجاد داده ها،متوفق و مختل کردن سامانه و…

در کلاهبرداری رایانه ای ارتباط مستقیم بین مجرم و بزه دیده وجود ندارد و جرم ارتکابی از طریق رایانه انجام می گیرد . مجازات جرم کلاهبرداری اینترنتی یک تا سه سال حبس ، رد مال به صاحب آن و جزای نقدی معادل مال ماخوذه است.

کلاهبرداری در قانون

قانون گذار در مواد 13 قانون جرائم رایانه ای مصوب 1388و ماده 67قانون تجارت الکترونیک مصوب 1382به مبحث کلاهبرداری اینترنتی پرداخته است.

در دو ماده ی زیر کلاهبرداری رایانه ای نام برده شده که مصادیق آن در زیر آمده است : ماده 13 قانون جرائم رایانه ای مصوب 1388 برابر با ماده 741 قانون تعزیرات : “هر کس به طور غیر مجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل محو ، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد .”

ماده 67 قانون تجارت الکترونیک

ماده 67 قانون تجارت الکترونیک مصوب 1382 : ” هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با سوء استفاده و یا استفاده غیر مجاز از داده پیام ها ، برنامه ها و سیستم های رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود ، محو ، توقف داده پیام ، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل ماخوذه محکوم می شود .”

رفتار هایی که جرم به وسیله انها محقق میشود:

1_ ورود : منظور از ورود ، وارد کردن اطلاعات در رایانه برای پردازش است . به طور مثال وارد کردن اطلاعات به سیستم رایانه ای بانک و موسسات مالی و اعتباری و واریز یا انتقال وجه به حساب خود و دیگری .

2-محو : منظور از محو ، از بین بردن و حذف کردن داده ها و اطلاعات است . به طور مثال کسی با دسترسی به اطلاعات بانکی اسناد بدهکاری خود را در بانک از بین ببرد .

3-ایجاد : منظور از ایجاد ، به وجود آوردن اطلاعاتی است که وجود نداشته اند . به طور مثال کسی اطلاعات خود را به طور غیر مجاز وارد سامانه طرح ترافیک می کند .

4-متوقف کردن :

منظور از متوقف کردن ، ایجاد وقفه و قطع جریان دسترسی به اطلاعات است . به طور مثال کسی در زمان انتقال وجه با قطع جریان دسترسی و ایجاد وقفه در زمانی که پول در حال واریز به حساب دیگری است پول را وارد حساب خود کند .

5-مختل کردن سامانه : منظور از مختل کردن سامانه ایجاد اختلال غیر مجاز در کار سیستم رایانه ای و کسب منفعت برای خود در فاصله زمانی که اختلال صورت گرفته است .

کلام آخر

مواردی که بالا به آن ها اشاره شد همه از مصادیق ارتکاب کلاهبرداری اینترنتی هستند . در صورتی که رفتار مجرمانه ای با هر کدام از مصادیق مذکور مطابقت داشته باشد جرم کلاهبرداری رایانه ای واقع شده است. برای پیگیری جرایم اینترنتی اولین کار مراجعه به دادسرای جرائم رایانه ای است که وظیفه ی این دادسرا رسیدگی به جرائمی است که در فضای مجازی و رایانه ای رخ میدهد،سپس بعد از تشکیل پرونده دادسرا برای بررسی پرونده را به پلیس فتا ارجاع می دهد.

وظیفه پلیس فتا در کلاهبرداری اینترنتی

وظیفه ی پلیس فتا تامین امنیت و مقابله با جرایم اینترنتی و جعل داده ها و عناوین،سرقت اطلاعات ،تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و گروه ها،هک و نفوذ به سامانه های اینترنتی و رایانه ای و جرائم اخلاقی و… می باشد. علاوه بر این راه،راه ساده تری نیز وجود دارد که هنگام مواجه با این جرائم به سایت اینترنتی پلیس فضای تولید و تبادلات اطلاعات(فتا)مراجعه و بر آیکون ارتباطات مردمی کلیک کنید و مشخصات ،نشانی و شماره شما ثبت میشود و در اولین فرصت با شما تماس گرفته و موضوع را پیگیری میکنند.

اگر فروشگاه اینترنتی بعد از دریافت وجه کالا را تحویل ندهد یا به صورت معیوب تحویل دهد اما شرایط وقوع جرم کلاهبرداری فراهم نباشد امکان پیگیری از سامانه نماد الکترونیکی enama.ir نیز وجود دارد.

دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم کلاهبرداری اینترنتی هم باید گفت که با لحاظ رای وحدت رویه شماره ۷۲۹ مورخ ۱/۱۲/۱۳۹۱ هرگاه تهیه مقدمات و نتیجه حاصل از آن ، در حوزه های قضایی مختلف صورت گرفته باشد دادگاهی که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده از بزه که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده در حوزه آن قرار دارد صالح به رسیدگی است.